ভেকচিন কিয় লাগে আৰু ই শৰীৰত কেনেকৈ কাম কৰে?

যিকোনো ৰোগৰ প্ৰতিষেধকবিলাকৰ কাম হ’ল ৰোগ সৃষ্টিকাৰী বীজাণুবিধৰ এটা নক্সা বা আৰ্হিৰূপ (blueprint) শৰীৰত ভৰাই দিয়া।

মানৱ শৰীৰৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ব্যৱস্থাটোৰ বীজাণুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ নিজা কৌশল থাকে। যেতিয়া শৰীৰটো এটা বীজাণুৰ সংস্পৰ্শলৈ আহে, তেতিয়া এই প্ৰতিৰোধ কৌশলটোৱে শৰীৰৰ immune system-টোক বীজাণুটোৰ বিৰুদ্ধে সজাগ কৰি দিয়ে বা আহ্বান কৰে।

যদি বীজাণুটো পূৰ্বৰ চিনাকি হয় (অৰ্থাৎ পূৰ্বে ইয়াৰ বিৰুদ্ধে যুঁজাৰ অভিজ্ঞতা থাকে), তেতিয়া প্ৰতিৰোধ কৌশলটোৱে নিজৰ স্মৃতিত সংৰক্ষিত থকা পূৰ্বৰ কৌশলটোৰ জৰিয়তে ইয়াক ধ্বংস কৰে (এই কাৰণেই এবাৰ Covid-19 ভাইৰাছত আক্ৰান্ত হৈ আৰোগ্য হোৱা লোকৰ পুনৰ ইয়াৰ সংস্পৰ্শত আহিলেও অসুবিধাত পৰাৰ সম্ভাৱনা তুলনামূলকভাৱে কম থাকে)।

যিহেতু এটা বীজাণুৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিবলৈ সেই বীজাণুটো কেনেকুৱা বা তাৰ বৈশিষ্ট্যবোৰ কি কি, সেই বিষয়ে শৰীৰৰ প্ৰতিৰোধ ব্যৱস্থাটোৰ জ্ঞান থাকিব লাগিব, এইখিনিতে ভেকচিনৰ প্ৰয়োজন আহি পৰে। ই আগতীয়াকৈ বীজাণুটোৰ এটা আৰ্হি (blueprint) শৰীৰৰ প্ৰতিৰোধ ব্যৱস্থাটোক যোগান ধৰে।

এটা বীজাণুৰ কেইবাটাও অংশ (subparts) থাকে, যিবোৰ সেই নিৰ্দিষ্ট ৰোগ সৃষ্টিকাৰী বীজাণুটো আৰু ই সৃষ্টি কৰা ৰোগটোৰ বিশেষত্বযুক্ত আৰু মৌলিক। এই মৌলিক বিশেষত্বযুক্ত অংশবোৰক বীজাণুবিধৰ এণ্টিজেন বুলি কোৱা হয় আৰু এইবোৰৰ আধাৰতে আমাৰ শৰীৰটোৱে নিৰ্দিষ্ট বীজাণুটোৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিৰক্ষী বা এণ্টিব’ডি (antibody) গঢ়ি তোলে।

বীজাণুবিধৰ এণ্টিজেনৰ বিৰুদ্ধে সৃষ্টি কৰা এই এণ্টিব’ডিবোৰ আমাৰ immune system-টোৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ অংশ হৈ পৰে। এইবোৰক আমাৰ শৰীৰটোৰ প্ৰতিৰক্ষা প্ৰণালীটোৰ সৈনিক বুলি ক’ব পাৰি। এইবোৰৰ প্ৰতিটোক immune system-টোৱে নিৰ্দিষ্ট এটা এণ্টিজেনক চিনাক্ত কৰিবলৈ প্ৰশিক্ষিত কৰে। আমাৰ শৰীৰত এনেকুৱা হাজাৰ হাজাৰ এণ্টিব’ডি থাকে।

কিন্তু যেতিয়া আমাৰ শৰীৰটো এটা বীজাণুৰ প্ৰথমবাৰৰ বাবে সন্মুখীন হয়, তেন্তে immune system-টোক ইয়াৰ প্ৰতিক্ৰিয়া কৰিবলৈ আৰু ইয়াৰ বিৰুদ্ধে এণ্টিব’ডি সৈনিকবোৰ সৃষ্টি কৰিবলৈ কিছু সময়ৰ দৰকাৰ হয়।

এই প্ৰক্ৰিয়াটো সম্পূৰ্ণ হোৱালৈকে immune system-টো দুৰ্বল লোক এজন গুৰুতৰ ধৰণে অসুস্থ হৈ পৰিব পাৰে বা তাৰ ফলত মৃত্যু ঘটিব পাৰে।

গতিকে ভেকচিনৰ জৰিয়তে শৰীৰক আগতীয়াকৈ বীজাণুবিধৰ এণ্টিজেন যোগান ধৰা হয়, যাৰ পৰা immune system-টোৱে ইয়াৰ বিৰুদ্ধে এণ্টিব’ডি সৃষ্টি কৰি ৰাখিব পাৰে।

নতুন ভেকচিনবোৰে বীজাণুবিধৰ এণ্টিজেন প্ৰত্যক্ষভাৱে যোগান ধৰাৰ পৰিৱৰ্তে, এই এণ্টিজেনবোৰ সৃষ্টি কৰাৰ এটা আৰ্হিৰূপহে(blueprint) শৰীৰক যোগান ধৰে। Covid-19 vaccine সন্দৰ্ভত বিশ্বস্বাস্থ্য সংস্থাৰ মতটো হ’ল— এণ্টিজেন বা এণ্টিজেনৰ আৰ্হিৰূপ লৈ সৃষ্টি কৰা ক’ভিড ভেকচিনে ব্যক্তিজনৰ শৰীৰত ৰোগবিধ সৃষ্টি নকৰে। কাৰণ ই হ’ল বীজাণুবিধৰ দুৰ্বলীকৃত সংস্কৰণ। কিন্তু ই শৰীৰৰ প্ৰতিৰোধ প্ৰণালীটোক তীব্ৰ প্ৰতিক্ৰিয়া কৰিবলৈ বাধ্য কৰিব পাৰে, কাৰণ ই প্ৰকৃত বীজাণুবিধৰ বিৰুদ্ধে প্ৰথমবাৰ প্ৰতিক্ৰিয়া কৰিছে।