বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস ২০২৫: প্লাষ্টিক প্ৰদূষণ ৰোধ কৰোঁ আহক…

প্ৰতি বছৰে ৫ জুনত বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস (World Environment Day) পালন কৰা হয়। ১৯৭৩ চনৰ পৰা ৰাষ্ট্ৰ সংঘৰ  পৰিৱেশ কাৰ্যসূচী (UNEP)ৰ নেতৃত্বত এই দিৱসটোৱে বিশ্বৰ লাখ লাখ মানুহক জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ হ্ৰাস, আৰু প্ৰদূষণৰ দৰে জটিল পৰিৱেশৰ সমস্যা সমাধানৰ বাবে একত্ৰিত কৰি অহিছে। ২০২৫ চনত এই দিৱসৰ মূল বিষয় হৈছে “প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ অৱসান” (#BeatPlasticPollution), আৰু এই বৰ্ষৰ আয়োজক দেশ হৈছে দক্ষিণ কোৰিয়া। এই প্ৰবন্ধত আমি বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱসৰ গুৰুত্ব, ২০২৫ চনৰ বিষয়বস্তু, আৰু প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ বিৰুদ্ধে লোৱা পদক্ষেপসমূহৰ বিষয়ে আলোচনা চমু অভাস প্ৰদান কৰাৰ চেষ্টা কৰিম।

বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱসৰ ইতিহাস আৰু তাৎপৰ্য

১৯৭২ চনত ৰাষ্ট্ৰ সংঘৰ সাধাৰণ সভাই ষ্টকহ’মত অনুষ্ঠিত মানৱ পৰিৱেশৰ ওপৰত প্ৰথম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনত ৫ জুনক বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস হিচাপে ঘোষণা কৰে। ১৯৭৩ চনত প্ৰথমবাৰৰ বাবে এই দিৱস পালন কৰা হয়, যাৰ বিষয়বস্তু আছিল “একমাত্ৰ পৃথিৱী” (Only One Earth)। তেতিয়াৰ পৰা এই দিৱসটো বিশ্বৰ ১৫০ৰো অধিক দেশত পৰিৱেশৰ প্ৰতি সজাগতা বৃদ্ধি আৰু কাৰ্য্যৰ এক মঞ্চ হিচাপে পৰিগণিত হৈ অহিছে।

বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱসৰ মূল লক্ষ্য হৈছে পৰিৱেশৰ জটিল সমস্যাসমূহৰ প্ৰতি জনসাধাৰণৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰা আৰু ব্যক্তি, সম্প্ৰদায়, চৰকাৰ, আৰু ব্যৱসায়িক প্ৰতিষ্ঠানক ইয়াৰ প্ৰতি পদক্ষেপ গ্ৰহণৰ বাবে প্ৰেৰণা যোগোৱা। এই দিৱসৰ জৰিয়তে জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ হ্ৰাস, আৰু প্ৰদূষণৰ দৰে বিষয়ৰ ওপৰত আলোচনাৰ সূচনা হয়। যি মানৱ সম্প্ৰদায়ক এই বিষয় সমূহৰ প্ৰতি সজাগ কৰাৰ লগতে এই সমস্যাবোৰৰ বিৰোদ্ধে যুঁজিবলৈ দায়বদ্ধ কৰি তুলে।

২০২৫ চনৰ বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱসৰ বিষয়বস্তু হৈছে “প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ অৱসান”, যিয়ে বিশ্বৰ এটা জটিল সমস্যাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছে। প্লাষ্টিক প্ৰদূষণে বিশ্বৰ প্ৰতিটো কোণত প্ৰভাৱ পেলাইছে—পানী, মাটি, বায়ু, আৰু আমাৰ শৰীৰতো মাইক্ৰ’প্লাষ্টিকৰ ৰূপত ইয়াৰ উপস্থিতি দেখা গৈছে। প্ৰতি বছৰে প্ৰায় ৪৩০ নিযুত টন প্লাষ্টিক উৎপাদন হয়, যাৰ দুই-তৃতীয়াংশ এবাৰ ব্যৱহাৰৰ পিছত আৱৰ্জনা হৈ পৰে। এই আৱৰ্জনাৰ প্ৰায় ১১ নিযুত টন পানীত প্ৰবাহিত হয়, যাৰ ফলত ৮০০ৰো অধিক সামুদ্ৰিক আৰু উপকূলীয় প্ৰজাতি ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে।

প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ ফলত তিনিটা প্ৰধান সংকট তীব্ৰভাবে বৃদ্ধি পাইছে: জলবায়ু পৰিৱৰ্তন, জৈৱ বৈচিত্ৰ্যৰ হ্ৰাস, আৰু প্ৰদূষণ। ইয়াৰ উপৰিও, প্লাষ্টিক উৎপাদন আৰু ব্যৱহাৰৰ ফলত প্ৰতি বছৰে ৩০০ৰ পৰা ৬০০ বিলিয়ন মাৰ্কিন ডলাৰৰ সামাজিক আৰু পৰিৱেশগত ক্ষতি হয়। কিন্তু এই সমস্যা সমাধানৰ বহুতো সমাধান হাতৰ মুঠিতে আছে, যেনে—প্লাষ্টিকৰ ব্যৱহাৰ হ্ৰাস কৰা, পুনৰ ব্যৱহাৰৰ প্ৰচলন, আৰু পুনৰ ব্যৱহাৰযোগ্য কৰি তুলা ইত্যাদি। আমাৰ দৈনন্দিন জীৱনত কিছুমান সৰু সৰু অভ্যাসৰ জড়িয়তে বহু সমস্যা সমাধান কৰিব পাৰো।

দক্ষিণ কোৰিয়াৰ ভূমিকা

২০২৫ চনৰ বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱসৰ আয়োজক দেশ হিচাপে দক্ষিণ কোৰিয়াই প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ বিৰুদ্ধে বিশ্বৰ নেতৃত্ব প্ৰদান কৰিব। এই দেশে ১৯৯৭ চনতো এই দিৱসৰ আয়োজন কৰিছিল, আৰু বিষয়বস্তু আছিল “পৃথিৱী জীৱনৰ বাবে”। বিগত কেইবছৰমানত দক্ষিণ কোৰিয়াই পানী আৰু বায়ুৰ গুণাগুণ উন্নত কৰা, ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ নিৰাপদ ব্যৱস্থাপনা, আৰু পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ সুৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত উল্লেখযোগ্য অগ্ৰগতি লাভ কৰিছে।

দক্ষিণ কোৰিয়াৰ জেজু প্ৰদেশত এই বছৰৰ মূল উৎসৱ অনুষ্ঠিত হ’ব। জেজুত ২০৪০ চনৰ ভিতৰত প্লাষ্টিকমুক্ত হোৱাৰ লক্ষ্যৰে এক অনন্য পৰিৱেশ নীতি গ্ৰহণ কৰিছে। ইয়াত বাধ্যতামূলক আৱৰ্জনা পৃথকীকৰণ আৰু এবাৰ ব্যৱহাৰযোগ্য কাপৰ জমা ব্যৱস্থাৰ দৰে পদক্ষেপৰ জৰিয়তে নবীকৰণৰ হাৰ বৃদ্ধি পাইছে। দক্ষিণ কোৰিয়াৰ প্লাষ্টিকৰ সম্পূৰ্ণ জীৱনচক্ৰৰ ব্যৱস্থাপনা কৌশল—উৎপাদনৰ পৰা পুনৰ ব্যৱহাৰ আৰু পুনৰ প্ৰক্ৰিয়াকৰণলৈ—বিশ্বৰ বাবে এক প্ৰেৰণা স্বৰূপ হৈ পৰিছে।

বিশ্বজনীন প্লাষ্টিক প্ৰদূষণ চুক্তি

২০২২ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৰিৱেশ সভাত প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ অৱসানৰ বাবে এক আইনগতভাৱে বাধ্যতামূলক আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চুক্তিৰ প্ৰতিশ্ৰুতি গ্ৰহণ কৰা হৈছিল। ২০২৪ চনৰ নৱেম্বৰত দক্ষিণ কোৰিয়াত এই চুক্তিৰ পঞ্চম আলোচনা সভা অনুষ্ঠিত হৈছিল, আৰু ২০২৫ চনৰ ৫–১৪ আগষ্টত জেনেভাত ইয়াৰ দ্বিতীয় অধিৱেশন অনুষ্ঠিত হ’ব। বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস ২০২৫ এই চুক্তিৰ প্ৰতি গতি সঞ্চাৰ কৰিব, যি প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ বিৰুদ্ধে পেৰিছ চুক্তিৰ পিছৰ আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিৱেশগত চুক্তি হিচাপে পৰিগণিত হৈছে। প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ প্ৰভাৱ বিশ্বজনীন।

ইয়াৰ কিছুমান মুখ্য প্ৰভাৱ হ’ল:

• পৰিৱেশৰ ক্ষতি: প্ৰতি বছৰে ১১ নিযুত টন প্লাষ্টিক পানীত প্ৰবাহিত হয়, যাৰ ফলত সামুদ্ৰিক জীৱৰ ক্ষতি লগতে। মাইক্ৰ’প্লাষ্টিকে মাটি আৰু পানীও দূষিত কৰে।
• মানৱ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত প্ৰভাৱ: মাইক্ৰ’প্লাষ্টিক খাদ্য, পানী, আৰু বায়ুৰ জৰিয়তে মানৱ শৰীৰত প্ৰৱেশ কৰে। প্ৰতিজন ব্যক্তিয়ে বছৰি গড়ে ৫০,০০০ৰো অধিক প্লাষ্টিক কণা গ্ৰহণ কৰে।
• জলবায়ু পৰিৱৰ্তন: প্লাষ্টিকৰ উৎপাদন আৰু ব্যহাৰৰ ফলত গ্ৰীণহাউচ গেছ নিৰ্গমনৰ বাবে জলবায়ু পৰিৱৰ্তনতো অৰিহণা যোগাইছে।

আমি কি কৰিব পাৰো?

বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস ২০২৫ৰ #BeatPlasticPollution অভিযানত সকলোৱে অংশগ্ৰহণ কৰক। আৰু এবাৰ ব্যৱহাৰযোগ্য প্লাষ্টিক হ্ৰাস কৰি পুনৰ ব্যৱহাৰযোগ্য বেগ, বটল, আৰু পাত্ৰ ব্যৱহাৰ অৰম্ভ কৰক। আৱৰ্জনা পৃথকীকৰণ আৰু পুনৰ ব্যৱহাৰ্য্যক্ষম কৰাৰ অভ্যাস গঢ়ি তুলক। সজাগতা বিয়পোৱা: সামাজিক মাধ্যমৰ জৰিয়তে প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ প্ৰভাৱৰ বিষয়ে আনক সচেতন কৰক। নদী, সাগৰৰ পাৰ, আৰু পাৰ্কৰ পৰা প্লাষ্টিক আৱৰ্জনা আঁতৰোৱাৰ কাৰ্যসূচীত অংশগ্ৰহণ কৰক। প্লাষ্টিকৰ বিকল্প হিচাপে বায়’ডিগ্ৰেডেবল সামগ্ৰী বাছনি কৰক। বিশ্ব পৰিৱেশ দিৱস ২০২৫ প্লাষ্টিক প্ৰদূষণৰ বিৰুদ্ধে বিশ্বজনীন সংহতিৰ এক সুযোগ। দক্ষিণ কোৰিয়াৰ নেতৃত্বত এই দিৱসে আমাক সকলোকে প্লাষ্টিকৰ ব্যৱহাৰ বিষয়ে পুনৰ বিবেচনা কৰিবলৈ আৰু প্ৰদূষণ মুক্ত জীৱনশৈলী গ্ৰহণ কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছে। প্ৰতিটো সৰু পদক্ষেপ—যেনে প্লাষ্টিকৰ ব্যৱহাৰ হ্ৰাস কৰা বা পুনৰ প্ৰক্ৰিয়াকৰণৰ সমৰ্থন কৰা আদিয়ে এক সুস্থ তথা প্ৰদূষণ মুক্ত পৰিৱেশ গঢ়াৰ দিশত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰিহণা যোগাব পাৰে। আহক সকলোৱে একেলগে এই #BeatPlasticPollution অভিযানত যোগদান কৰি আমাৰ পৃথিৱীৰ ভৱিষ্যত সুৰক্ষিত কৰোঁ।