দিল্লীৰ প্ৰাক্তন মুখ্যমন্ত্ৰী তথা আম আদমি পাৰ্টিৰ নেতা অৰবিন্দ কেজৰিৱালে পুনৰবাৰ এক বিতৰ্কিত বিষয়ক লৈ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিলে। শেহতীয়াকৈ আমেৰিকাই ভাৰতীয় আমদানিৰ ওপৰত ৫০ শতাংশ শুল্ক আৰোপ কৰাৰ প্ৰতিবাদত তেওঁ আমেৰিকাৰ সামগ্ৰীৰ ওপৰত ১০০ শতাংশ শুল্ক আৰোপ কৰাৰ দাবী জনাইছে।
বিশেষজ্ঞসকলৰ মতে এই প্ৰস্তাৱে ভাৰত আৰু আমেৰিকাৰ মাজৰ বাণিজ্যিক আৰু কূটনৈতিক সম্পৰ্কত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে। কেজৰিৱালৰ এই বক্তব্যই ছ’চিয়েল মিডিয়াত ব্যাপক চৰ্চাৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ ভাৰতবাসীৰ মাজত ভিন্ন মতামত সৃষ্টি কৰিছে।
ভাৰতে ৰাছিয়াৰ পৰা সস্তা তেল আমদানিৰ মূল কাৰণ বুলি উল্লেখ কৰি আমেৰিকা চৰকাৰে ২৭ আগষ্টৰ পৰা ভাৰতৰ আমদানিৰ ওপৰত ৫০ শতাংশ শুল্ক আৰোপ কৰিছে। ড’নাল্ড ট্ৰাম্প প্ৰশাসনৰ মতে, ভাৰতৰ এই পদক্ষেপে ৰাছিয়াই ইউক্ৰেইনত চলি থকা যুদ্ধৰ বিত্তীয় সাহায্যত সহায় কৰিছে, যিটো আমেৰিকাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তাৰ প্ৰতি ভাবুকি হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে।
কিন্তু ভাৰতৰ দৃষ্টিকোণৰ পৰা এই শুল্ক আৰোপ কৰাটো এক অন্যায় পদক্ষেপ, কিয়নো ভাৰতে নিজৰ শক্তি সুৰক্ষা নিশ্চিত কৰিবলৈ ৰাছিয়াৰ পৰা তেল আমদানি কৰিছে, যিটো বিশ্বৰ বজাৰত তেলৰ মূল্যৰ অস্থিৰতাৰ মাজত এক বাধ্যতামূলক পদক্ষেপ।
ৰয়টাৰৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি ২০২৫ চনৰ জানুৱাৰীৰ পৰা জুলাইলৈকে ভাৰতে প্ৰতিদিনে ১৭.৩ মিলিয়ন বেৰেল ৰাছিয়াৰ খাৰুৱা তেল আমদানি কৰিছিল, যাৰ ফলত বছৰি ৫-৭ বিলিয়ন ডলাৰ ৰাহি হৈছিল।
এনে পৰিপ্ৰেক্ষিতত কেজৰিৱালৰ ১০০ শতাংশ শুল্ক আৰোপৰ প্ৰস্তাৱটো প্ৰতিশোধমূলক পদক্ষেপ হিচাপে গণ্য কৰা হৈছে। তেওঁ দাবী কৰে যে যদি আমেৰিকাই ভাৰতৰ ওপৰত এনেধৰণৰ অৰ্থনৈতিক হেঁচা প্ৰয়োগ কৰে, তেন্তে ভাৰতেও সমানে সঁহাৰি জনাব লাগে। তেওঁৰ মতে, এই শুল্ক ভাৰতীয় ৰপ্তানিকাৰকৰ বাবে বিপৰ্যয়জনক হ’ব, যাৰ ফলত প্ৰায় ৪৮ বিলিয়ন ডলাৰৰ ৰপ্তানি ব্যৱসায়ত প্ৰভাৱ পৰিব পাৰে বুলি গ্ল’বেল ট্ৰেড ৰিচাৰ্চ ইনিচিয়েটিভৰ এক প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা হৈছে।
অৱশ্যে একাংশ বিশ্লেষকৰ মতে কেজৰিৱালৰ এই বক্তব্যৰ আঁৰত ৰাজনৈতিক উদ্দেশ্য থাকিব পাৰে, যিহেতু তেওঁ বৰ্তমান কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিৰুদ্ধে সংঘাতপূৰ্ণ ভূমিকা গ্ৰহণ কৰি আছে।
এই পৰিস্থিতিক লৈ চিন্তিত ভাৰতীয় অৰ্থনৈতিক বিশেষজ্ঞসকল। পিটাৰছন ইনষ্টিটিউট ফৰ ইণ্টাৰনেশ্যনেল ইকনমিক্সৰ এক অধ্যয়ন অনুসৰি শুল্ক যুদ্ধই সাধাৰণতে বিশ্বৰ বাণিজ্যিক দক্ষতা ১-২ শতাংশ হ্ৰাস কৰে আৰু বিশ্বৰ জিডিপি ০.২-০.৪ শতাংশ হ্ৰাস কৰে। এই পৰিস্থিতিত আমেৰিকাৰ এই পদক্ষেপে নিজৰ অৰ্থনীতিতো প্ৰভাৱ পেলাব পাৰে, কিয়নো ভাৰত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বাণিজ্যিক অংশীদাৰ।
কিন্তু একাংশ অৰ্থনীতিবিদৰ মতে কেজৰিৱালৰ ১০০ শতাংশ শুল্ক প্ৰস্তাৱ সম্ভৱপৰ নহয়, কিয়নো ইয়াৰ ফলত ভাৰতীয় গ্ৰাহকৰ বাবে আমেৰিকাৰ সামগ্ৰীৰ ব্যয় বৃদ্ধি পাব আৰু দুয়োখন দেশৰ মাজত বাণিজ্যিক সম্পৰ্ক আৰু অধিক জটিল হ’ব পাৰে।
এই বিষয়ত ছ’চিয়েল মিডিয়াত মতামত বিভক্ত। কোনো কোনোৱে কেজৰিৱালৰ এই প্ৰস্তাৱক জাতীয় স্বাৰ্থ ৰক্ষাৰ এক শক্তিশালী পদক্ষেপ বুলি ভাবে, আন কোনোৱে কয় যে তেওঁ ভাৰত-আমেৰিকাৰ সম্পৰ্কক অপ্ৰয়োজনীয়ভাৱে অতিৰঞ্জিত কৰিছে। একাংশ ব্যৱহাৰকাৰীয়ে কেজৰিৱালৰ ৰাজনৈতিক উদ্দেশ্যৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰিছে। তেওঁ ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক স্বাধীনতা ৰক্ষাৰ বাবে এই পদক্ষেপৰ পক্ষপাতী বুলি দাবী কৰিছে।
কিন্তু বাণিজ্য বিশেষজ্ঞসকলৰ মতে, এনে শুল্ক যুদ্ধই দুয়োখন দেশৰ মানুহৰ জীৱিকাৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে, বিশেষকৈ ভাৰতৰ বস্ত্ৰ, ৰত্ন আৰু গহনা, চামৰাৰ সামগ্ৰী আৰু খাদ্য খণ্ডত, য’ত লাখ লাখ শ্ৰমিকৰ চাকৰি বিপদত পৰিব পাৰে।
কেজৰিৱালৰ এই প্ৰস্তাৱ সন্দৰ্ভত এতিয়ালৈকে ভাৰত চৰকাৰে পোনপটীয়াকৈ কোনো মন্তব্য কৰা নাই। কিন্তু কেন্দ্ৰীয় বাণিজ্য মন্ত্ৰালয়ে উচ্চতম পৰ্যায়ত আলোচনা কৰি লেটিন আমেৰিকা, আফ্ৰিকা আৰু দক্ষিণ-পূব এছিয়া আদিত বিকল্প বজাৰ বিচাৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে।
ইফালে প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে এই পৰিস্থিতিত তেওঁৰ কঠোৰ স্থিতিৰ ইংগিত দি দেশৰ কৃষক আৰু ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায়ীসকলৰ স্বাৰ্থ সুৰক্ষিত কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিছে।
মুঠতে কেজৰিৱালৰ ১০০ শতাংশ শুল্কৰ দাবীয়ে ভাৰতীয় ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিত এক নতুন চৰ্চা সংযোজন কৰিছে। অৱশ্যে এই পদক্ষেপৰ সফলতা নিৰ্ভৰ কৰিব ভাৰতৰ বৈদেশিক নীতি আৰু অৰ্থনৈতিক কৌশলৰ ওপৰত। এয়া কেৱল বিতৰ্কৰ বিষয় নহয়, ভাৰতৰ ভৱিষ্যত বাণিজ্য নীতিৰ প্ৰতি এক গুৰুত্বপূৰ্ণ সংকেত। যদিহে এই শুল্ক যুদ্ধ তীব্ৰতৰ হয়, তেন্তে ইয়াৰ প্ৰভাৱ দুয়োখন দেশৰ লোকৰ জীৱনত গভীৰভাৱে পৰিব পাৰে।
