বিগত বৰ্ষৰ ডিচেম্বৰ মাহত অসম চৰকাৰে সংবিধানৰ ষষ্ঠ অনুসূচীৰ অধীনত চলি থকা আৰু ইয়াৰ জনজাতীয় জনগোষ্ঠীক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা স্বায়ত্তশাসিত পৰিষদৰ দ্বাৰা পৰিচালিত ডিমা হাচাও জিলাৰ ৭টা চূণশিল খনিৰ (লাইমষ্টোন) নিলামৰ বাবে নিবিদা জাৰি কৰিছিল। কিন্তু বিভিন্ন কাৰণত এই প্ৰকল্পক লৈ বিতৰ্কৰ সৃষ্টি হৈছে। নিউজলণ্ড্ৰিৰ এক বিশেষ প্ৰতিবেদনত এই বিষয়ে সৱিশেষ দাঙি ধৰা হৈছে।
প্ৰথমতে, খনিৰ সাৰাংশত – বা ইয়াৰ বিৱৰণীত – ৯ হাজাৰ বিঘাৰো অধিক মাটিক আনকি ই বনভূমি হয়নে আৰু পৰিৱেশ নিষ্কাশনৰ প্ৰয়োজন হয় নে নহয় সেইটোও ঠিৰাং অবিহনে জৰীপ নকৰাকৈয়ে “চৰকাৰী ভূমি” বুলি উল্লেখ কৰা হৈছিল।
দ্বিতীয়তে, এই প্ৰকল্পৰ বাবে সাতখন গাঁও স্থানচ্যুত হ’ব বুলি জনজাতীয় লোকসকল উদ্বিগ্ন। বিষয়টো আৰু অধিক জটিল হৈ পৰিছে যেতিয়া একেটা অঞ্চলৰ আন এটা চূণশিল খনিৰ বাবে দিয়া পৰিৱেশ মাছুল ৫৬ কোটি টকা ঘূৰাই বিচাৰি উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ কাষ চাপিছে এটা খনন প্ৰতিষ্ঠানে।
প্রস্তাৱিত খনন এলেকাৰ স্থানীয় লোকে বন বিভাগৰ বিষয়াসকলে তেওঁলোকৰ গাওঁলৈ সমীক্ষাৰ বাবে অহাৰ পাছতহে এই নিলামৰ বিষয়ে জানিবলৈ পোৱাৰ দাবী উত্থাপন কৰাৰ বিপৰীতে অসমৰ বিৰোধী নেতাসকলে দাবী কৰে যে নিবিদা প্রক্রিয়াই নিগমসমূহক সুবিধা কৰি দিছে৷ ইপিনে, ভূমিৰ শ্ৰেণীবিভাজনকলৈও অন্ধকাৰত ৰখা হৈছে সকলোকে।
প্ৰতিবেদন অনুসৰি, ৯ হাজাৰ বিঘাৰো অধিক মাটিত বিস্তৃত এই খনিসমূহ ফেব্ৰুৱাৰী মাহত ই-টেণ্ডাৰৰ বাবে মুকলি কৰি আগ্ৰহী পক্ষৰ পৰা নিবিদা আহ্বান কৰা হৈছিল। ডিমা হাছাওত খনিজ পদাৰ্থৰ ভাণ্ডাৰৰ পৰিমাণ বেছি, বিশেষকৈ চূণশিল যিটো চিমেণ্ট উৎপাদনৰ বাবে অপৰিহাৰ্য।
ইতিমধ্যে জিলাখনত ডালমিয়া চিমেণ্টক লিজত দিয়া চূণশিলৰ খনিকে ধৰি কেইটামান চিমেণ্ট উৎপাদন কাৰখানা আছে। নতুন খনিসমূহৰ নিবিদা আহ্বানৰ পাছতে একেটা অঞ্চলৰ আন এখন নিবিদাই খননৰ সাৰাংশত ভূমিক ‘অবনাঞ্চল’ বুলি উল্লেখ কৰাৰ সময়ত ই পৰিশোধ কৰিবলগীয়া হোৱা মাছুলক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰি ডালমিয়াই উচচতম ন্যায়ালয়ে গঠন কৰা কেন্দ্ৰীয় ক্ষমতাপ্ৰাপ্ত কমিটি (চিইচি)ৰ কাষ চাপে।
নতুন নিবিদাত উল্লেখ কৰা সাতটা চূণশিল খনিৰ ভিতৰত উত্তৰ বড়ো হুণ্ডং চূণশিল ব্লক (পাৰ্ট -ক), উত্তৰ বড়ো হুণ্ডং চূণশিল ব্লক (পাৰ্ট -খ), দক্ষিণ বড়ো হুণ্ডং চূণশিল ব্লক (পাৰ্ট -ক), দক্ষিণ বড়ো হুণ্ডং চূণশিল ব্লক (পাৰ্ট -খ), দক্ষিণ বড়ো হুণ্ডং চূণশিল ব্লক (পাৰ্ট -গ), নতুন উমৰাংছু চূণশিল ব্লক আৰু বড়ো হুণ্ডং চূণশিল ব্লক।
এই সাতোটা খনিৰ খনিৰ সাৰাংশত উল্লেখ আছে যে খনন কৰা অঞ্চলত কোনো বনভূমি নাই।
ডালমিয়া চিমেণ্টে নিজৰ আবেদনত চিইচিৰ সন্মুখত নিজৰ দাবীক সমৰ্থন কৰিবলৈ পৰিৱেশ, বন আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তন মন্ত্ৰালয়ে ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰা PARIVESH পৰ্টেলত প্লট কৰা স্থানাংকৰ কথা উল্লেখ কৰিছে। ‘আবেদনকাৰীৰ বিষয় খনি থকা মাটিৰ পাৰ্চেলবোৰকো আন কোলকেটেড খনি এলেকাৰ দৰেই কেতিয়াও বনভূমি হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰিব নোৱাৰিলেহেঁতেন। অভিযোগ কৰা হৈছে যে কোম্পানীটোক “বন নিষ্কাশন লাভ কৰিবলৈ ভুলকৈ কোৱা হৈছিল আৰু ফলস্বৰূপে নেট বৰ্তমান মূল্য (এনপিভি), গছ পৰিচালনা খৰচ (টিঅ’চি), ক্ষতিপূৰণমূলক বনানীকৰণ খৰচ (চিএচি), আৰু অন্যান্য চাৰ্জৰ বাবে বৃহৎ পৰিমাণৰ ধন দিবলৈ ভুলকৈ কোৱা হৈছে, যাৰ পৰিমাণ ৫৬.৮৫ কোটি টকা”।
লগতে পঢ়কঃ আই পি এল জুৱা কেলেংকাৰীত গুৱাহাটীত ই ডিৰ জেৰাৰ সন্মুখীন অভিনেত্ৰী তমন্না ভাটিয়া
চিইচিয়ে ৰাজ্যখনৰ বন বিভাগ, ৰাজহ বিভাগ আৰু উত্তৰ কাছাৰ পাহাৰ স্বায়ত্তশাসিত পৰিষদৰ বিষয়াসকলৰ লগতে মেঘালয় চৰকাৰৰ প্ৰতিনিধিৰ সৈতে বৈঠক আহ্বান কৰে। ৯ ছেপ্টেম্বৰত এই স্থান পৰিদৰ্শন কৰি ১০ ছেপ্টেম্বৰত গুৱাহাটীত আলোচনাত মিলিত হয়। পিছদিনা অসম চৰকাৰৰ বিশেষ মুখ্য সচিব এম কে যাদৱলৈ প্ৰেৰণ কৰা এক নিৰ্দেশনাত পেনেলে ডিমা হাছাওৰ সকলো অপাৰেটিং মাইনিং লীজ আৰু এন চি স্বায়ত্তশাসিত পৰিষদৰ ভূমিৰ বিষয় সম্পৰ্কীয় অন্যান্যৰ নিয়মসমূহৰ লগতে ৰাজ্যখনৰ বনাঞ্চলৰ আৱৰণ সম্পৰ্কীয় অতিৰিক্ত তথ্য বিচাৰিছিল।
ইয়াৰ উপৰিও খননৰ বাবে চিনাক্ত কৰা এলেকাসমূহ এতিয়াও জৰীপ কৰা হোৱা নাই বুলি চৰকাৰে চি ই চিক জনোৱাৰ বাবে অসম চৰকাৰক এই অঞ্চলত ভূমি জৰীপ কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিয়ে।
চৰকাৰে তেতিয়াও কাৰিকৰী যোগ্যতাসম্পন্ন নিবিদাকাৰীৰ নাম ঘোষণা কৰা নাছিল। নিবিদাৰ নথিখনত প্ৰথমতে ৬ ফেব্ৰুৱাৰীত নাম ঘোষণা কৰা হ’ব বুলি কোৱা হৈছিল যদিও সংশোধিত তাৰিখৰ পৰৱৰ্তী সংশোধনী নোহোৱালৈকে ২২ মাৰ্চলৈ এই সময় বৃদ্ধি কৰা হৈছিল, আৰু চৰকাৰে এতিয়াও কোনো নতুন তাৰিখ ঘোষণা কৰা নাই।
ইফালে, স্থানীয় এজন কৰ্মীয়ে অভিযোগ কৰে যে স্থানীয় প্ৰতিৰোধৰ মাজতো প্ৰশাসনে তেওঁলোকৰ বুলি দাবী কৰা মাটিখিনি জৰীপ কৰাৰ একাধিক প্ৰচেষ্টা চলাইছে। ‘ডালমিয়াৰ গোচৰত প্ৰশাসনে ভুল কৰিছিল, এতিয়া তেওঁলোকে আমাৰ গাঁওবোৰক বনাঞ্চল হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰি নিজৰ ভুলবোৰ শুধৰাই দিব বিচাৰিছে।’
লগতে পঢ়কঃ গাজাত ইজৰাইলৰ অভিযানত নিহত হামাছৰ মুৰব্বী ইয়াহিয়া ছিনৱাৰ
স্থানীয় কংগ্ৰেছ নেতা ৰাহুল টেৰনে নিউজলণ্ড্ৰিৰ আগত দাবী কৰে যে মাটিখিনি বনাঞ্চল নহয় বৰঞ্চ গাঁৱৰ মানুহৰহে কাৰণ তেওঁলোকৰ অঞ্চলবোৰত খেতি আছে। “আমি জনজাতীয় মানুহে ‘ঝুম খেতি’ কৰো যাৰ বাবে মাটিৰ এটা টুকুৰা জংঘলৰ দৰে দেখা যাব পাৰে কিন্তু ভৱিষ্যতে খেতিৰ বাবে কেৱল তেনেকৈয়ে ৰখা হৈছিল। তেওঁলোকে আমাৰ জীৱনশৈলী বুজি নাপায়। অৰণ্য আমাৰ বাবে ভগৱান।”
স্বায়ত্তশাসিত পৰিষদৰ এজন কাৰ্যবাহী সদস্যই পৰিষদৰ মুৰব্বীক দোষাৰোপ কৰে যে তেওঁ খনন পৰিকল্পনা অনুমোদন কৰাৰ পূৰ্বে জনসাধাৰণৰ সৈতে “পৰামৰ্শ” কৰা নাই। তেওঁৰ অভিযোগ, “মানুহৰ পৰামৰ্শ ল’ব লাগে। আনকি পৰিষদৰ সদস্যৰ সৈতেও এই বিষয়টোৰ ওপৰত আলোচনা কৰা হোৱা নাছিল।’
কংগ্ৰেছৰ বিৰোধী দলপতি দেৱব্ৰত শইকীয়াই বন অধিকাৰ আইন আৰু ষষ্ঠ অনুসূচী এলেকাকে ধৰি বিভিন্ন নীতি-নিয়ম উলংঘাৰ অভিযোগ উলংঘা কৰাৰ কথা আঙুলিয়াই সমগ্ৰ নিবিদা প্ৰক্ৰিয়াক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে।
“প্ৰথমতে, ষষ্ঠ সূচী এলেকা হোৱাৰ পিছতো কোনো খনন প্ৰকল্পত আগবাঢ়ি যোৱাৰ আগতে মানুহৰ পৰা কোনো সন্মতি লোৱা হোৱা নাছিল। ইয়াৰ উপৰিও শেহতীয়াকৈ উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ এটা ৰায়দানত কোৱা হৈছে যে চৰকাৰে ‘বনাঞ্চল’ক অভিধানৰ অৰ্থত গণ্য কৰা উচিত। গতিকে, কোনো এলেকা যিকোনো চক্ৰান্তমূলক অনুযায়ী বনাঞ্চল হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত নহ’লেও তাত বাগিচা, গছ-গছনি ইত্যাদি থাকিলে বনাঞ্চল হিচাপে গণ্য কৰা উচিত।’- শইকীয়াই কয়।
“তদুপৰি বন সংৰক্ষণ আইনখনৰ ২ নং ধাৰা অনুসৰি যিকোনো অবনাঞ্চলীয় কাৰ্য্যকলাপৰ বাবে যোৱাৰ আগতে পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ৰ পৰা পূৰ্ব অনুমতি ল’ব লাগে। কিন্তু এইটোও কৰা নহ’ল। যিটো এটা গুৰুতৰ উলংঘা।’-তেওঁ লগতে কয়। লগতে তেওঁ কয় যে বনবাসী আইনৰ অধীনত স্থানীয় ৰাইজ অধিকাৰ আছে।
ডিমা হাচাওত এইদৰে সকলো নীতি-নিয়ম উলংঘা কৰি জনজাতীয় ৰাইজৰ অধিকাৰ খৰ্ব কৰি চূণশিল খননৰ কাম কোম্পানীক গটোৱাৰ এক ব্যাপক আয়োজন চলি আছে।
