ভাৰতীয় আৰু ছুণ্ডা (বাৰ্মা) প্লেটৰ মাটিৰ তলত সংঘৰ্ষৰ ফলত গঠিত ‘ছাগাইং চ্যুতি’ বা ‘ফল্ট’ শুকুৰবাৰে বিয়লি হোৱা প্ৰবল ভূমিকম্পৰ উৎস। ভূতত্ত্ববিদসকলে ইয়াক ‘গ্ৰেট নাইফ কাট’ বুলিও কয়। উল্লেখ্য যে ৰিখটাৰ স্কেলত ৭তকৈ অধিক প্ৰাবল্যৰ এই বিধ্বংসী ভূমিকম্পই ম্যানমাৰ আৰু থাইলেণ্ডৰ লগতে ভাৰতৰ এক বিশাল অঞ্চল কঁপাই তুলিছিল।
ভূতত্ত্ববিদসকলে কয় যে ম্যানমাৰৰ উত্তৰ-দক্ষিণ দিশলৈ যোৱা এই ফল্টটোৱে প্ৰায় ১২০০ কিলোমিটাৰ অঞ্চল সামৰি লৈছে। যাৰ এটা বৃহৎ অংশ হৈছে ইৰাৱতী নদীৰ অৱবাহিকা। ভাৰত-ম্যানমাৰ সীমান্তলৈকে ছাগাইং ফল্ট আছে। ইয়াৰ পৰাই বৃহৎ ভূমিকম্পৰ সৃষ্টি হয়। ইয়াৰ পূৰ্বেও ইয়াত ভয়াৱহ প্ৰাবল্যৰ কেইবাটাও বিধ্বংসী ভূমিকম্প সংঘটিত হৈছে। যাৰ প্ৰভাৱ কেৱল ম্যানমাৰেই নহয় উত্তৰ-পূব ভাৰততো পৰিছে।
মাটিৰ তলৰ দুখন প্লেটৰ সংঘৰ্ষৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ফল্টত হোৱা ভূমিকম্প অধিক তীব্ৰ হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে। ভাৰত আৰু নেপালৰ হিমালয় অঞ্চলত শক্তিশালী ভূমিকম্পৰ কাৰণ হ’ল ভাৰত আৰু ইউৰেছিয়ান প্লেটৰ অহৰহ সংঘৰ্ষ।
প্লেটৰ মাজত সংঘৰ্ষৰ ফলত সৃষ্টি হোৱা ফল্টৰ ফলতো ভূমিকম্পৰ সৃষ্টি হয়। কিন্তু বেছিভাগ ক্ষেত্ৰতে ইয়াৰ তীব্ৰতা তুলনামূলকভাৱে কম। দেশৰ বিভিন্ন প্ৰান্তত ভূগৰ্ভত এনে ধৰণৰ ফল্ট সৃষ্টি হৈছে। কিছুদিন পূৰ্বে দিল্লীৰ সমীপত এনে এটা ফল্টৰ পৰা মজলীয়া ভূমিকম্প (ৰিখটাৰ স্কেলত ৫তকৈ অধিক) সংঘটিত হৈছিল।
ভূতত্ত্ববিদসকলে কয় যে দুখন প্লেটৰ সংঘৰ্ষ হ’লে এখন আনখনৰ ওপৰত উঠি পৰে। আকৌ কাষে কাষে থাকিও সংঘাত অব্যাহত থাকে। শুকুৰবাৰে ম্যানমাৰৰ মণ্ডলয় চহৰৰ সমীপত সংঘটিত হোৱা ভূমিকম্পৰ মূল কাৰণ হৈছে ভাৰতীয় আৰু ছুণ্ডা প্লেটৰ সংঘৰ্ষ (ষ্ট্ৰাইক-স্লিপ ফল্ট)। কেইঘণ্টামানৰ ভিতৰতে ৭.৭ৰ পৰা ৬.৪ প্ৰাবল্যৰ একাধিক ভূমিকম্প সংঘটিত হয়। তাৰ পিছত ৪ বা তাতকৈ অধিক মাত্ৰাৰ একাধিক আফটাৰশ্বক অনুভুত হৈছিল।
ভূতত্ত্ববিদসকলে কয় যে ছাগাইং ফল্টৰ কাষৰ দুখন প্লেটৰ মাজত সংঘৰ্ষ প্ৰক্ৰিয়া অতি দ্ৰুত গতিত সংঘটিত হৈছে। এইদৰে প্লেট দুখনৰ সংঘৰ্ষৰ আনুমানিক অগ্ৰগতি বছৰি ১১ৰ পৰা ১৮ মিলিমিটাৰ। ভূতাত্বিকসকলৰ মতে এই ক্ষেত্ৰত এই পৰিমাণ যথেষ্ট বেছি। এই অহৰহ সংঘাতৰ ফলত নিৰ্গত শক্তি জমা হয়, যাৰ ফলত এই অঞ্চলত মাজে মাজে প্ৰবল ভূমিকম্পৰ সৃষ্টি হয়।
ভূতত্ত্ববিদসকলে কয় যে সৰু আৰু মজলীয়া আকাৰৰ ভূমিকম্পৰ নিয়মিত কম্পনে উচ্চ তীব্ৰতাসম্পন্ন ভূমিকম্পৰ সংখ্যা কিছু পৰিমাণে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে। কাৰণ দুখন প্লেটৰ সংঘৰ্ষৰ পৰা অহৰহ যি শক্তি নিৰ্গত হয়, সেই শক্তি সৰু আৰু মজলীয়া আকাৰৰ ভূমিকম্পৰ যোগেদি নিৰ্গত হয়। কিন্তু কেতিয়াবা ডাঙৰ ভূমিকম্পও হয়। সেইটো কেতিয়া হ’ব সেই কথা বিশেষজ্ঞসকলে আগতীয়াকৈ নাজানে।