নেন’টেকন’লজিৰ নাম নিশ্চয়কৈ আপোনাসৱে শুনিছে। আজি কৰ্কটৰোগৰ ভৱিষ্যত চিকিৎসাত এই নেন’টেকন’লজিৰ ভূমিকা সম্পৰ্কে কিছু কথা জনাবলৈ ওলাইছোঁ। নেন’টেকন’লজী -এটা পাৰমাণৱিক আকাৰত পদাৰ্থক অতি সূক্ষ্ম কৰি কৰা অধ্যয়ন। নেন’ প্ৰযুক্তিয়ে অতি ক্ষুদ্ৰ পৰ্যায়ত বা পাৰমাণৱিক পৰ্যায়ত কাৰ্য্যকৰী ব্যৱস্থাসমূহৰ নিৰ্মাণ আৰু অভিযান্ত্ৰিকীকৰণক বুজায়। নেন’মিটাৰ মিটাৰৰ এক বিলিয়ন ভাগ, মোটামুটিভাৱে তিনি বা চাৰিটা পৰমাণুৰ প্ৰস্থ। নেন’টেকন’লজী হৈছে কৰ্কট ৰোগৰ এক আশাব্যঞ্জক চিকিৎসা। নেন’কণা ব্যৱহাৰ কৰি কেন্সাৰ কোষ আৰু কলালৈ চিকিৎসা প্ৰদান কৰা চিকিৎসাৰ কিছুমান প্ৰকাৰ হৈছে –
টাৰ্গেট কৰা ডেলিভাৰী-নেন’কণাবোৰে কেন্সাৰ কোষবোৰক নিখুঁতভাৱে লক্ষ্য কৰি ল’ব পাৰে, যাৰ ফলত চিকিৎসাৰ সময়ত আন স্বাভাৱিক কোষবোৰৰ আঘাত আৰু বিষক্ৰিয়া হ্ৰাস পায়।
নিয়ন্ত্ৰিতৰূপত ঔষধৰ মুক্তি-নেন’কণাবোৰে নিয়ন্ত্ৰিত হাৰত ঔষধ নিৰ্গত কৰি কৰ্কট কোষ নিৰ্মূল কৰাৰ লগতে সুস্থ কোষক ৰক্ষা কৰিব পাৰে।
নতুন চিকিৎসা পদ্ধতি-নেন’কণা ব্যৱহাৰ কৰি নতুন চিকিৎসা পদ্ধতি সৃষ্টি কৰিব পাৰি যিয়ে ইয়াৰ ভৌতিক ধৰ্ম যেনে শক্তি শোষণ আৰু পুনৰ বিকিৰণ ব্যৱহাৰ কৰি ৰুগীয়া কলাক বিঘ্নিত কৰে।
পৰীক্ষণ প্ৰক্ৰিয়াত উন্নতি-নেন’চিপে কম ঘনত্বৰ বায়’মাৰ্কাৰ ধৰা পেলাই কেন্সাৰক প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত চিনাক্ত কৰিব পাৰে।
নেন’টেকন’লজীয়ে কৰ্কট ৰোগৰ চিকিৎসা আৰু বহু দিশত উন্নত কৰিব পাৰে, যেনে:- আগতীয়াকৈ ৰোগ নিৰ্ণয়: নেন’ প্ৰযুক্তিয়ে ৰোগ নিৰ্ণয় আৰু চিকিৎসা নিৰীক্ষণৰ বাবে ইমেজিং উন্নত কৰিব পাৰে।
টাৰ্গেটেড থেৰাপী: নেন’কণাবোৰে টিউমাৰৰ কলাত পোনপটীয়াকৈ কেন্সাৰ প্ৰতিৰোধী ঔষধ প্ৰেৰণ কৰে, যাৰ ফলত কেম’থেৰাপীৰ ফলত দেহত হোৱা সামগ্ৰিক বিষক্ৰিয়া হ্ৰাস পায় আৰু ঔষধৰ চিকিৎসা সূচাংক বৃদ্ধি পায়।
নিখুঁত চিকিৎসা: নেন’টেকন’লজিৰ সহায়ত কেন্সাৰ কোষ আৰু কলাসমূহক নিখুঁতভাৱে চিকিৎসা প্ৰদান কৰিব পাৰে।
নতুন চিকিৎসা: নেন’ প্ৰযুক্তিয়ে নতুন আৰু ফলপ্ৰসূ চিকিৎসামূলক এজেণ্ট সৃষ্টি কৰিব পাৰে।
ইমিউন’থেৰাপী: নেন’মেটেৰিয়েলে ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা থকা কোষক ঔষধ গ্ৰহণ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে আৰু চাইট’কাইনৰ উৎপাদন বৃদ্ধি কৰিব পাৰে।
পাৰ্শ্বক্ৰিয়া হ্ৰাস: নেন’টেকন’লজিয়ে পাৰ্শ্বক্ৰিয়াৰ তীব্ৰতা বৃদ্ধি নকৰাকৈ অধিক মাত্ৰাৰ ঔষধ প্ৰয়োগ কৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে।
বৰ্তমান পৰম্পৰাগত কৰ্কট ৰোগৰ চিকিৎসা অস্ত্ৰোপচাৰ, ৰেডিয়’থেৰাপী আৰু কেমোথেৰাপীতে সীমাবদ্ধ হৈ আছে,এই সকলোবোৰে স্বাভাৱিক কলাৰ ক্ষতি কৰাৰ বা কৰ্কট ৰোগ অসম্পূৰ্ণভাৱে নিৰ্মূল কৰাৰ আশংকা বহন কৰে। নেন’টেকন’লজীয়ে টাৰ্গেটেড উপায় আগবঢ়ায়। কেন্সাৰ কোষৰ প্ৰতি প্ৰত্যক্ষ আৰু নিৰ্বাচিতভাৱে চিকিৎসা প্ৰদান কৰা হয় আৰু টিউমাৰৰ অস্ত্ৰোপচাৰ ৰিচেকচনৰ গাইড,আৰু বিকিৰণৰ চিকিৎসামূলক কাৰ্যকাৰিতা বৃদ্ধি কৰা ভিত্তিক চিকিৎসা প্ৰদান কৰা হয়।
কেম’থেৰাপী প্ৰদান কৰা: কেন্সাৰ চিকিৎসাত নেন’টেকন’লজীৰ ভূমিকা হৈছে ফাৰ্মাকোকাইনেটিক্স উন্নত কৰা আৰু কেম’থেৰাপীৰ ফলত দেহত হোৱা সামগ্ৰিক বিষক্ৰিয়া হ্ৰাস কৰা,নিৰ্বাচিতভাৱে টিউমাৰৰ কলাত কেন্সাৰ প্ৰতিৰোধী ঔষধক লক্ষ্য কৰি লৈ প্ৰেৰণ কৰা। নেন’আকাৰৰ বাহকে নেন’ফৰ্মুলেচনৰ জৰিয়তে প্ৰদান কৰা ঔষধৰ সামগ্ৰিক চিকিৎসা সূচকাংক বৃদ্ধি কৰিব পাৰে, য’ত কেম’থেৰাপিউটিক হয় কেপচুলেটেড বা নেন’কণাৰ পৃষ্ঠত সংযুক্ত কৰা হয়।
ৰেডিঅ’থেৰাপী প্ৰদান বা বৃদ্ধি কৰা: সকলো কেন্সাৰ ৰোগীৰ প্ৰায় আধাসংখ্যকেই তেওঁলোকৰ চিকিৎসা পদ্ধতিৰ অংশ হিচাপে ৰেডিঅ’থেৰাপী গ্ৰহণ কৰে। এই চিকিৎসা পদ্ধতিত উচ্চ শক্তিৰ বিকিৰণৰ সহায়ত টিউমাৰ সংকুচিত কৰা হয় আৰু কোষীয় এপ’প্টোছিছৰ সৃষ্টি কৰি কেন্সাৰ কোষক নিৰ্মূল কৰা হয়। ৰেডিয়েচন থেৰাপীয়ে হয় প্ৰত্যক্ষভাৱে ডি এন এৰ ক্ষতি কৰি বা কোষৰ ভিতৰত আধানযুক্ত কণা (বিযুৰীয়াসংখ্যক ইলেক্ট্ৰন থকা পৰমাণু) সৃষ্টি কৰি এই কাম লাভ কৰে যিয়ে পাছলৈ ডি এন এৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে। কৰ্কট ৰোগৰ চিকিৎসাৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা বেছিভাগ প্ৰকাৰৰ বিকিৰণ হ’ল এক্স-ৰে, গামা ৰশ্মি আৰু আধানযুক্ত কণা। উচ্চ পাৰমাণৱিক সংখ্যাৰ নেনোকণাবোৰে গতানুগতিক বিকিৰণ চিকিৎসাৰ কম্পটন আৰু আলোকবৈদ্যুতিক প্ৰভাৱ বৃদ্ধি কৰিব পাৰে, যাৰ ফলত কাৰ্যকাৰিতা বৃদ্ধি পায় আৰু লগতে ৰেডিঅ’থেৰাপিৰ মাত্ৰা আৰু ইয়াৰ পৰৱৰ্তী পৰ্যায়ৰ কলাৰ প্ৰতি বিষক্ৰিয়া হ্ৰাস পায়। আন আন প্লেটফৰ্মসমূহে এক্স-ৰে বিকিৰণৰ সময়ত ঔষধ মুক্ত কৰা নেন’কণাৰ ব্যৱহাৰ কৰে,যাৰ ফলত টিউমাৰৰ স্থানত স্থানীয়ভাৱে ঔষধ প্ৰদান কৰিব পৰা যায় আৰু কেন্সাৰ কোষক ৰেডিঅ’থেৰাপীৰ প্ৰতি সংবেদনশীল কৰা হয়।
আন এক ধৰণৰ থেৰাপীৰ দ্বাৰা উপকৃত হোৱা বাহ্যিক বিদ্যুৎচুম্বকীয় বিকিৰণ হৈছে ফটোডাইনেমিক থেৰাপী (PDT)। ই এক ফলপ্ৰসূ টিউমাৰৰ বাবে কেন্সাৰ প্ৰতিৰোধী পদ্ধতি যিয়ে এটা আলোক সংবেদনশীলতাৰ টিউমাৰ স্থানীয়কৰণৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে তাৰ পিছত ইয়াৰ পোহৰ সক্ৰিয় হৈ উৎপন্ন হয় চাইট’টক্সিক ৰিএক্টিভ অক্সিজেন প্ৰজাতি (RS)। এক্স-ৰেৰ ওপৰত ৰশ্মিৰ বিকিৰণ, কিছুমান নেনোকণা যিবোৰত থকা লেন্থানাইড বা হাফনিয়ামে দৃশ্যমান পোহৰ নিৰ্গত কৰিব পাৰে,সেইবোৰে টিউমাৰৰ স্থানত স্থানীয়ভাৱে ফ’টনেৰে টিউমাৰ ধ্বংসৰ বাবে RS উৎপন্ন কৰে। এই পদ্ধতি কৰ্কট কোষৰ বাবে বিকল্প চিকিৎসা যি ৰেডিঅ’থেৰাপী প্ৰতিৰোধী হৈ পৰে।
নেন’-সক্ষম ইমিউন’থেৰাপি: ইমিউন’থেৰাপি হৈছে কেন্সাৰ চিকিৎসাৰ এক আশাব্যঞ্জক পদ্ধতি, ইয়াত বিভিন্ন পদ্ধতি যেনে চেকপইণ্ট ইনহিবিটাৰ, লিম্ফোচাইট-প্ৰমোটিং চাইট’কাইন,টি কোষ, আৰু কেন্সাৰ ভেকচিন আদি অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। ৰেডিঅ’থেৰাপিৰ পিছত টিউমাৰৰ পৰা ছিঙি যোৱা এন্টিজেন ধৰিবলৈও নেন’কণা ব্যৱহাৰ কৰা হয়। তদুপৰি, নেন’কণা ভিত্তিক ভেকচিন,এন্টিজেন-এডজুভেণ্ট কো-ডেলিভাৰী, ডেণ্ড্ৰাইটিক কোষৰ বহু-এন্টিজেন সক্ৰিয়কৰণ আৰু অবিৰত এন্টিজেন মুক্তিৰ জৰিয়তে টি কোষৰ সঁহাৰি বৃদ্ধি কৰিবৰ উপলক্ষে ডিজাইন কৰা হৈছে।
জিন থেৰাপি প্ৰদান কৰা: বিশেষকৈ নিউক্লিক এচিড ব্যৱহাৰ কৰা নতুন ধৰণৰ চিকিৎসা পদ্ধতিৰ বাবে নেন’পদাৰ্থ ভিত্তিক প্ৰদানৰ মূল্য স্পষ্ট হৈ পৰিছে। নিউক্লিক এচিড শৰীৰৰ কেম’থেৰাপীৰ ফলত হোৱা সামগ্ৰিক বিষক্ৰিয়াৰ প্ৰতি অতি অস্থিৰ আৰু অৱক্ষয়ৰ প্ৰতি সংবেদনশীল। ইয়াৰ ভিতৰত ডি এন এ আৰু আৰ এন এ ভিত্তিক জিন চিকিৎসা, যেনে এছ আই আৰ এন এ (siRNA), বাৰ্তাবাহক এম আৰ এন এ (mRNA), আৰু মাইক্ৰ’ আৰ এন এ (miRNA) আদি অন্তৰ্ভুক্ত, যিবোৰক কেপচুলেট বা সংযুক্ত কৰি প্ৰদান কৰিলে নেন’কণাবোৰৰ পৃষ্ঠভাগৰ জীৱনকাল যথেষ্ট বৃদ্ধি পোৱা বুলি ৰিপৰ্ট কৰা হৈছে। কাৰণ,ডি এন এ আৰ এন এ বোৰৰ গঠন যথেষ্ট ঠুনুকা। ইয়াৰ উপৰিও নেন’কেৰিয়াৰৰ জৰিয়তে প্ৰদান কৰা জেনেটিক থেৰাপীৰ বৰ্ধিত স্থিৰতা আৰু নিয়ন্ত্ৰিত নিঃসৰণে ইয়াৰ প্ৰভাৱ দীৰ্ঘস্থায়ী কৰা দেখা গৈছে।
কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তাৰে চালিত নেন’কণা : কম্পিউটাৰ বিজ্ঞানৰ এটা শাখা কৃত্ৰিম বুদ্ধিমত্তা (AI)ৰ লক্ষ্য হৈছে কম্পিউটাৰ বা কম্পিউটাৰ নিয়ন্ত্ৰিত যন্ত্ৰৰ জৰিয়তে “মানৱ বুদ্ধিমত্তা”ৰ প্ৰয়োজন হোৱা জটিল কামসমূহ সম্পন্ন কৰা। শেহতীয়া বছৰবোৰত এ আই-চালিত নেন’কণা কেন্সাৰ চিকিৎসাৰ বাবে এক আশাব্যঞ্জক পদ্ধতি হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে, যিয়ে নিখুঁত চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ সম্ভাৱ্য অগ্ৰগতি আগবঢ়াইছে। এই নেন’কণাসমূহক Al কৌশলৰ সৈতে সংযুক্ত কৰিলে কেন্সাৰ ঔষধ প্ৰদান আৰু ডিজাইন, আগতীয়াকৈ কেন্সাৰ পৰীক্ষা,আৰু ঔষধৰ মাত্ৰা আৰু কাৰ্যকাৰিতাৰ ভৱিষ্যদ্বাণী কৰাত বৈপ্লৱিক পৰিৱৰ্তন আনিব পৰা সম্ভাৱনা আছে।
কেন্সাৰ চিকিৎসাৰ বাবে গতানুগতিক নেনোকণাৰ বিকল্প হিচাপে স্মাৰ্ট নেন’পাৰটিকেল (NP) আত্মপ্ৰকাশ কৰিছে। প্ৰচলিত নেনোকণাবোৰৰ দৰে নহয়, ইহঁতক নিৰ্দিষ্ট উদ্দীপক আৰু লক্ষ্য-নিৰ্দিষ্ট স্থানৰ দ্বাৰা নিখুঁত ঔষধ প্ৰদানৰ দ্বাৰা ট্ৰিগাৰ কৰিব পাৰি। সংশ্লিষ্ট কাৰকৰ দ্বাৰা পৰিৱৰ্তন বা উদ্দীপনা দিয়াৰ পিছত এই স্মাৰ্ট নেনোকণাবোৰে লক্ষ্য স্থানত দক্ষতাৰে একত্ৰিত হয় আৰু নিজৰ ঔষধি গুণ মুকলি কৰে, যাৰ ফলত এটা স্মাৰ্ট চিকিৎসা পদ্ধতি স্থাপন হয়। কেইবিধমান নেন’পাৰ্টিকল আৰু ইয়াৰ সমান্তৰাল কেম’থেৰাপীৰ ঔষধৰ নাম তলত দিয়া হৈছে-
• নেনোকণা বান্ধি ৰখা এলবুমিন : পেক্লিটেক্সেল
• লাইপ’জম নেনোকণা: ভিনক্ৰিষ্টিন, চাইটাৰাবিন, ইৰিনোটেকেন আদি কেমোথেৰাপি এজেণ্ট
• হাফনিয়াম অক্সাইড নেনোকণা: ৰেডিঅ’থেৰাপি।
নেন’মেডিচিনৰ অসুবিধাঃ –
বিষক্ৰিয়া: চিকিৎসা বিজ্ঞানত নেন’কণাৰ ব্যৱহাৰ এতিয়াও তুলনামূলকভাৱে নতুন ক্ষেত্ৰ, আৰু ইহঁতৰ দীৰ্ঘম্যাদী বিষক্ৰিয়াৰ বিষয়ে জ্ঞান সীমিত। অধ্যয়নত দেখা গৈছে যে কিছুমান নেন’কণা শৰীৰত জমা হৈ অংগ আৰু কলাৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে।
খৰচ: নেনোকণাসমূহৰ বিকাশ আৰু উৎপাদন ব্যয়বহুল হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত ইয়াৰ উপলব্ধতা আৰু ব্যয়সাধ্যতা সীমিত হ’ব পাৰে।
নিয়ন্ত্ৰণমূলক প্ৰত্যাহ্বান: মানুহৰ ক্ষেত্ৰত নেন’মেডিচিনৰ ব্যৱহাৰ কঠোৰ নিয়ন্ত্ৰণ অনুমোদনৰ অধীনত থাকে, যিয়ে নতুন চিকিৎসা পদ্ধতিৰ বিকাশ আৰু ৰূপায়ণ লেহেমীয়া কৰিব পাৰে।
নেনোকণা আৰু মানৱ শৰীৰৰ মাজৰ পাৰস্পৰিক ক্ৰিয়া, নেন’মেডিচিনৰ সম্ভাৱ্য উপকাৰ আৰু বিপদ সম্পূৰ্ণৰূপে বুজিবলৈ অধিক গৱেষণাৰ প্ৰয়োজন।
ডাঃ বিক্ৰম কুমাৰ ডেকা
(কৰ্কট ৰোগ বিশেষজ্ঞ, ৰ’ব’টিক শল্য চিকিৎসক, মেক্স হস্পিটেল,দিল্লী)
চিকিৎসকৰ ফোনঃ-৯৫৬০৬৩০২০৫
